Vier samplers die de muziekhistorie hebben beïnvloed

Hoe Fairlight, E-MU, Akai en Elektron de muziekproductie veranderden

Muzieknieuws 09-05-2019 19:05

Software sampling is eigenlijk best een recent fenomeen in de geschiedenis van muziekproductie. Tot in de late jaren negentig was je meestal aangewezen op een hardware sampler. En de geschiedenis van sampling begint eigenlijk pas in de jaren zeventig toen de digitale audiotechniek voor het eerst in staat was om klanken adequaat genoeg op te nemen en af te spelen en samples op allerlei wijze te bewerken. Maar deze eerste generatie samplers was peperduur en dus enkel bereikbaar voor de happy few.

Pas in de jaren tachtig begon de digitale techniek betaalbaar te worden en zien we meer hardware samplers op de markt komen, tegen relatief betaalbare prijzen en met meer en meer mogelijkheden. De jaren negentig waren echt het tijdperk van de sampler voor iedereen.

Maar in de late jaren negentig en vooral na 2000 trokken donkere wolken zich samen boven de hardware sampler. Software sampling werd volwassen, plug-ins en daw's boden ongekende mogelijkheden om samples te bewerken en af te spelen. Daarmee was de sampler zowat geschiedenis geworden, maar wel legendarische geschiedenis. Sommige hardware samplers zijn zelfs nog steeds geliefd.

We bekijken vier hardware samplers die de muziekproductie diepgaand hebben beïnvloed.

1 Fairlight CMI

In de jaren zeventig waren er slechts enkele computergebaseerde systemen waarmee je kon samplen, zoals de EMS MUSYS, Computer Music Melodian en de Synclavier. Maar die waren enorm duur, lastig te vinden en vaak complex in gebruik. De Fairlight CMI kun je zien als de eerste populaire, commercieel verkrijgbare sampler. Maar ook daar moest je in 1979 maar liefst 25.000 Dollar voor neertellen, ongeveer 80.000 Euro omgerekend naar de prijzen van nu.

De CMI is echter meer dan een sampler, het is een compleet instrument met sequencing en synthese op basis van een computer. Hij was zeer geavanceerd voor zijn tijd maar vanwege de prijs was ie enkel weggelegd voor de rijke muzikanten en producers. Vroege gebruikers waren Stevie Wonder, Kate Bush en Jean-Michel Jarre. Zij en anderen konden zich veroorloven om hun klankenpalet met sampling uit deze eerste Fairlight uit te breiden.

Naar huidige normen is de 8 bit Fairlight een heel beperkt apparaat, maar indertijd ontketende het een echte revolutie. Het simpele feit dat je er iets mee kon opnemen en meteen weer gestemd afspelen was iets wat men indertijd nauwelijks kon vatten. Kijk maar eens naar deze clip uit Sesamstraat waarin Herbie Hancock zijn Fairlight demonstreert aan een groep verrukte kinderen.

Als je op zoek bent naar de klanken van de Fairlight kun je terecht plug-ins als UVI Darklight IIx en Arturia's CMI V

2 E-MU SP-12 en SP-1200

In de vroege jaren tachtig kwamen er een aantal relatief betaalbare samplers op de markt. De eerste was de Emulator van E-MU systems uit 1981. Niet dat ie voor iedereen weggelegd was want de eerste Emulator kostte 10.000 Dollar (zo'n 30.000 Euro in huidige valuta). Dat was echter nog steeds duidelijk goedkoper dan de Fairlight. De Emulator – waarvan verschillende versies op de markt kwamen - is dan ook veelvuldig te horen in de muziek van de jaren tachtig. Bands als Depeche Mode, New Order en Genesis maakten er uitgebreid gebruik van. De achtstemmige Emulator 1 was – net als de eerste Fairlight- een 8 bit machine en klonk een stuk minder hifi dan waaraan we nu gewend zijn. Er zat niet eens een filter in. Niettemin was deze combinatie van sampling en de sequencer vanaf het eerste model erg populair. Van de eerste versie werden er zo'n 500 verkocht, waarna de verbeterde Emulator II – met filters - op de markt kwam. Er volgden nog verschillende verbeterde versies totdat de laatste Emulator in 2002 uit de verkoop werd genomen.

Maar E-MU maakte meer samplers en dan niet als keyboardversie maar als een uitgebreide drumsampler. Logisch, als je bedenkt dat geheugen peperduur was en je dus erg weinig sampletijd ter beschikking had. Van multi-samples kon natuurlijk helemaal nog geen sprake zijn! De 12 bit SP-12 en de opvolger SP-1200 waren desktop apparaten met dezelfde drukknoppen als de betaalbare E-MU Drumulator drumcomputer. Met slechts 1,2 seconden sampletijd bij 12 bit, 26 kHz waren de mogelijkheden behoorlijk beperkt, maar voor drums goed bruikbaar. Later kwam de SP-12 turbo met maar liefst 5 seconden sampletijd! Hoewel eigenlijk bedoeld als drumsampler werd de SP sampler ook veelvuldig gebruikt voor melodische sounds, bijvoorbeeld door hip-hop artiesten als Pete Rock, Marley Marl en The Beastie Boys. De crunchy, lo-res sound van de oudere samplers was toen totaal geen probleem en tegenwoordig juist weer heel gezocht. UVI heeft er met de Emulation II een library van gemaakt. Er waren meer betaalbare samplers verkrijgbaar als de Ensoniq Mirage, Roland S-50 en de Akai S-612, allemaal 12 bit machines met lage samplerates. Maar Akai baarde vooral opzien met hun MPC serie.

3 Akai MPC

De MPC serie gaat het langst mee van alle samplers; de eerste versie kwam uit in 1988 en Akai maakt nog steeds MPC's. Die eerste MPC60 was eigenlijk een ontwerp van drumcomputerpionier Roger Linn en min of meer gebaseerd op zijn revolutionaire Linn LM-1 en LinnDrum. Het concept was overtuigend; sampling in een desktopstudio met ingebouwde sequencer en de karakteristieke 4x4 grid met aanslaggevoelige pads. De MPC60 overvleugelde dan ook snel concurrenten als de SP-1200. Volgens velen is die eerste MPC-60 nog steeds de beste MPC; een fantastisch strakke timing, een krachtige sequencer en voor die tijd unieke swingfuncties. Met zijn 12 bit engine, stevige constructie en ergonomisch ontwerp werd het de groovebox bij uitstek. De opvolger MPC3000 had met 16 bit een hogere resolutie en daaropvolgende modellen werden steeds verfijnder. De klank werd ook steeds cleaner maar verloor daarmee ook aan karakter. Na de 3000 was Linn niet meer betrokken bij de ontwikkeling, maar Akai bleef nieuwe modellen introduceren met meer geheugen, ingebouwde effecten en zelfs syntheseopties. Bij latere MPC's is de hardware niet meer dan een controller voor software die op een computer draait. Recentelijk zijn ze echter weer naar het standalone hardwareconcept teruggekeerd.

De eerste modellen MPC zijn nog steeds zeer populair en worden veel gebruikt.

Akai had natuurlijk ook de serie S en later Z sample modules die op het podium en in de studio goed deden.

Na de opmars van software en computers sinds 2000 zijn hardware samplers zeldzaam geworden, maar de laatste jaren zien we weer een revival. Een van de pioniers van die revival kwam van het bedrijf Elektron.

4 Elektron Octatrack

De markt voor hardware samplers leek totaal dood; te duur, te weinig mogelijkheden, kortom compleet achterhaald. Elektron dacht daar anders over en kwam in 2011 met hun Octatrack op de markt. Ze haalden een streep door alle vastgeroeste ideeën over sampling en bedachten een complex apparaat met een multi-layer workflow. 8 sporen sequencer voor midi, plus 8 voor samples met allerlei ingebouwde effecten en processors. De Octatrack is zeker geen simpel apparaat waarmee je direct aan de slag kunt; als je het onderste uit de kan wilt halen moet je er echt tijd in investeren. De nadruk ligt vooral op live-toepassingen en het manipuleren van de sound.

Als je de moeite neemt om het apparaat te leren kennen wordt je beloond met fantastische mogelijkheden, bijvoorbeeld om loops te verbouwen en kan het het een ideaal middelpunt van je live setup worden.

In 2017 bracht Elektron de Octatrack MKII uit. Dat was geen revolutionair verandering, maar simpelweg een opgefriste versie. Het uiterlijk is veranderd en intern wordt van andere componenten gebruik gemaakt. Opvallendste verandering is de toevoeging van een aantal dedicated knoppen om het werken met het apparaat eenvoudiger te maken.

Daarmee blijft de Octatrack een van de beste keuzes als het om een hardware sampler gaat. Je kunt weliswaar vergelijkbare dingen doen met een daw en plug-ins, maar het blijft een uniek en gefocused apparaat.

Elektron kwam recent uit met een tweede sampler de Model:Samples. Langzaam maar zeker zien we weer meer hardware samplers op de markt komen, vaak volgens het groovebox concept en afkomstig van kleine bedrijfjes. Maar ook grotere merken als Pioneer (Toriaz SP-16) en Korg zien wel weer iets in de hardware sampler. Zo maakt Korg de Electribe Sampler en de volca sample.