Reportage Muzikantendag 2024

Over AI, thuis opnemen en geld verdienen

Events 09-06-2024 08:06

Ben van het Veld bezocht voor ons een aantal panels en doet daar hier uitgebreid verslag van. In deze volgorde: 

 MUZIEK IN OPDRACHT EN AI

THUIS OPNEMEN ALS EEN PRO

GELD VERDIENEN MET JE MUZIEK

Met Interface zijn we partner van de Muzikantendag.

 

MUZIEK IN OPDRACHT EN AI
In Interface hebben we al veel aandacht besteed aan de ins en outs van AI. Op de Muzikantendag was het onvermijdelijk een belangrijk topic ook. Casper Nederhand (voorheen Massive Music, nu Cris and Jef Music) en Tom Tukker (voorheen Massive Music, nu zelfstandig) gaven een flitscollege waarin diverse software naar voren kwam en natuurlijk ook de rechtenkwesties.

AI-voice-changing
Ze trappen af met een tot de verbeelding van velen sprekend voorbeeld van wat er al met AI kan. Namelijk dat Aldi onlangs de voice-over in zijn reclames heeft vervangen door een AI-stem, die is samengesteld met de stemmen van 10 Aldi-medewerkers. Omdat er een soort van portretrecht rust op iemands stem, zal Aldi dit waarschijnlijk goed geregeld hebben met zijn medewerkers. Dat dit nodig is bewijst ook de ophef over de stem die OpenAI gebruikt in de nu nieuwste versie van ChatGPT. Actrice Scarlett Johansson beweert dat die wel heel erg op die van haar lijkt en dat dat expres is gedaan, omdat er in de film Her iemand verliefd op werd. In die film was haar stem namelijk ook die van een AI-persona. Tom Tukker vertelt dat hij AI-voice-changing techniek is gaan gebruiken om de klank van de backing vocals in zijn composities te verrijken. Dat kan met de mogelijkheden op websites zoals www.kits.ai en www.lalals.com. De rechten op die stemmen zijn door die websites met de betreffende stemeigenaars geregeld. Doe je meer met een stem, dan betaal je ook meer. Dus per geval even opletten.

AI muziek en lyrics
Er zijn ook websites die veel meer doen dan alleen AI-voice-changing. Www.suno.com en www.udio.com bijvoorbeeld. Die maken hele songs met lyrics voor je, helemaal naar je wensen en ideeën die je als tekst invoert, oftewel je 'prompt'. De AI zit 'm hier in het creëren van die muziek en tekst door algoritmes. En die zijn gemaakt op basis van de analyse van heel veel muziek. Die is online gemakkelijk te vinden. Welke muziek daar precies voor is gebruikt, dat is (nog) niet bekend. Componisten, artiesten, producers en vele andere rechthebbenden op muziek zijn daarover ongerust en keuren af dat hun muziek zonder hun toestemming in die analyses worden meegenomen. Het schijnt bijvoorbeeld, dat je op zo'n website een gitaarsolo kunt laten maken, zoals die in Bohemian Rhapsody van Queen. Dat moet logischerwijs toch alleen kunnen als dat nummer in het algoritme zit, zou je zeggen. Zulke websites werpen tegen dat de geanalyseerde muziek alleen ter inspiratie in de algoritmes zit. Vergelijkbaar met zoals een mens ook geïnspireerd wordt. Het standpunt van BUMA/Stemra is: vooraf toestemming vragen voor alle input in de algoritmes. Gebruikers van muziek, zoals merken, willen er geen conflicten over en zijn er dus voor dat hier snel duidelijkheid in komt.

Vertrouwen
Op de vraag uit het publiek of ze zelf AI in hun werk gebruiken antwoordt Tom, dat hij kits.ai gebruikt voor de backing vocals, maar ook voor het omzetten naar sax. Voor mastering kent hij Ozone van Izotope en online opties, zoals die van Waves. Voor stems scheiden, voor bijvoorbeeld samples weet hij Ultimate Vocal Remover te vinden, dat gratis is. ChatGTP gebruikt hij om te zoeken. Omdat opdrachtmuziek nauwgezet maatwerk is, waarin reclamebureau en merk op iemand moeten kunnen vertrouwen, maakt hij geen gebruik van AI-muziek en lyrics. Hij verwacht dat dit zo blijft. AI-muziek kan wel ter inspiratie dienen. Bijvoorbeeld net zoals nu de stijl van pianist Einaudi dat kan. Iemand uit het publiek vertelt tenslotte dat Reinier Zonneveld algoritmes maakt met zijn eigen muziek en daarmee optreedt.

 

THUIS OPNEMEN ALS EEN PRO
Wie neemt er niét thuis op. Juist. Maar voor thuis opnemen heb je gear nodig. Maar wát is essentieel? Marg van Eenbergen, zelf doorgewinterd muzikant is al 15 jaar actief met haar eigen studio. Ze produceerde voor onder anderen Sterre Weldring, LÖNA, Phillippe Elan, Van Dyke Brown, Café Wehmut, en Charlie Dée. Als artiest werkte ze als Cordon Rouge, GRAM en Seedling. Ze gaf het flitscollege Thuis opnemen als een pro.

In haar eigen studio maakt Marg het veel mee dat klanten al thuis hebben opgenomen of geproduceerd. Vaak van goed bruikbare kwaliteit. De meeste van haar klanten maken indie of zijn singer-songwriter. EDM of andere elektronische muziek kan helemáál thuis. Weinig klanten voor die muziek, dus. Ze noemt NAAZ als voorbeeld van iemand die uitsluitend thuis haar eerste album maakte in een ander genre. Om maar niet ook met Billie Eilish aan te komen. Het werken in deze flow bevalt Marg ook. Daarom geeft ze de volgende tips om al met een relatief beperkt budget behoorlijk pro met thuisproductie te kunnen beginnen.

Je hebt een computer nodig, dat is eveident. Marg adviseert processorsnelheid te verkiezen boven intern geheugen. Qua daw is ze fan van Logic, ook vanwege de prijs. Als audiointerface valt haar keus op Focusrite. Goede speakers zijn esssentieel, en daar gaat misschien wel het grootste deel van je budget naar toe. Ze noemt Yamaha, JBL, KRK, Genelec. En tijdens opnames van zang en akoestische instrumenten heb je een goede koptelefoon nodig. De schelpen ervan die over je oren zitten moeten dicht zijn, zodat er zo min mogelijk kans is dat het geluid uit de koptelefoon in de microfoon(s) 'lekt'. Wat betreft die microfoons adviseert ze Shure SM7B, de Shure SM57/58 maar ook de Neumann TLM 102. Deze is wat kostbaarder, maar kan pro resultaat echt gemakkelijker helpen te bereiken. Ook het gebruik van een anti-reflectiescherm achter de microfoon raadt zij aan. Een hoog plafond helpt ook aan een betere sound, evenals schuine wanden. En doe de akoestische opname als het even kan in het midden van de ruimte. In de daw zitten goede effect-plug-ins. Alles wat je nodig hebt. Maar de Abbey Road TG Mastering Chain van Waves maakt het volgens Marg makkelijker om je track goed en luid genoeg te laten klinken.

 

GELD VERDIENEN MET JE MUZIEK
Het is op de Muzikantendag altijd een van de best bezochte flitscolleges: ‘Geld verdienen met je muziek’. Lars Kelpin, organisator van de Muzikantendag en projectmanager bij Stichting GRAP weet er alles van. We hebben zijn zeer informatieve presentatie ruim weergegeven. Doe er je voordeel mee!

Hij geeft eerst een overzicht met zes inkomstenbronnen voor muzikanten:

1. Live optredens

2. Masterinkomsten fysiek (CD's, vinyl platen, USB-sticks met je muziek e.d.)

3. Masterinkomsten online (streaming en verkoop van mp3's e.d.)

4. Muziekrechten (Buma/Stemra, Sena, Norma)

5. Merchandise

6. Sponsoring en crowdfunding

Later somt hij ook de partijen op, waarmee je als muzikant te maken kunt krijgen en de tarieven die zij berekenen. Hierover kun je aan het slot van dit artikel lezen.

Hij geeft veel gedetailleerde informatie. In een poging daar hierin zoveel mogelijk door te geven, zal het hierna misschien wat doen denken aan een schoolboek. Maar als je daar doorheen leest, dan weet je straks hopelijk waar jij geld laat liggen.

De inkomstenbronnen
Ad1 Live optredens. Hij begint met te stellen dat 90% van de inkomsten voor beginnende muzikanten uit live optredens komen. Voor populaire artiesten ligt dit rond 50%.

Hij noemt de volgende situaties waarin live optredens voor komen:

1. (Muziek-)cafés

Deals bestaan hier uit een percentage van de baromzet, de eventuele entree of een combi hiervan. Meestal gaat er circa 70% van de entree naar de artiest. Kosten voor het café kunnen ongeveer liggen tussen de 200 en 500 euro, afhankelijk van of er bijvoorbeeld een PA gehuurd moet worden, een geluids-m/v en hoe de catering van de artiest gebeurt. De artiest zal er graag richting 500 euro voor willen vangen. Stel dat er dus 1000 euro opgebracht moet worden en er is géén sprake van entree, dan zal de baromzet al rond de 3000 euro moeten uitkomen. Gemiddeld besteed een cafégast ongeveer 8 euro...

2. Huiskamers

Door veel artiesten nog altijd onderschat. Maar je kan er vaak wel tot 200 euro voor vragen en je mag meestal mee-eten. Van de 30, of zo, gasten op het feestje zijn er vast een paar die ook nog een CD van je willen kopen. Heel geschikt voor singer-songwriters. Maar ook hiphop.

3. Jongerencentra

Zijn er bijna niet meer. Ze maken een begroting. Daarin staan de kosten van de zaal én de voor de act gegarandeerde gage aan de ene kant en de verwachte opbrengsten aan de andere. Daarmee is een break-even-bedrag vast te stellen. De artiest krijgt een percentage van wat er meer binnenkomt dan break-even. Dit percentage is hoger als de gegarandeerde gage laag is en andersom. Is de gegarandeerde gage 0, dan huurt de act in feite de zaal. Dan is het break-even bedrag lager en ontvangt de artiest 100% van alles wat daarboven aan inkomsten binnenkomt. Zo'n begroting heet een costing. De kosten voor jongerencentrum zijn rond 500 tot 1000 euro per gig. Daaronder vallen de kosten voor de zaal, het geluid, licht, catering, productie, security. Eigenlijk alles behalve de horeca.

4. Clubs/poppodia (inclusief sommige concertzalen en theaters)

Gaat zoals bij Jongerencentra. De kosten voor deze podia zijn ongeveer 1000 euro per keer voor kleinere podia. En tot rond 3000 euro voor de grotere, zoals de grote zaal van Paradiso en Melkweg Max. Programmeurs en boekingbureaus bepalen samen de costing, inclusief het te verwachte aantal bezoekers en de entreeprijs. Boekers streven naar overal dezelfde entreeprijs. Maar grotere zalen hebben meer kosten waardoor de entreeprijs daar meestal wat hoger zal zijn. Programmeurs streven naar zo vol mogelijke zalen en ten minste kostendekkende gigs. Bij deze clubs/podia ligt voor acts in de beginfase het break-evenpunt vrijwel altijd rond de 200 betalende bezoekers. Als je dat in het hele land kan halen - en dat wil je toch - dan kan je zeggen dat je als artiest bent doorgebroken.

5. Festivals

Inkomsten voor de act hangen hier af van hoe succesvol je bent in het clubcircuit. Heb je bijvoorbeeld Paradiso recent uitverkocht, dan is dat voor festivals een positief teken. Hoe meer vraag er naar je is, hoe meer gage. In een zomer kun je praktisch gezien ongeveer 40 festivals spelen. Dus wordt je er voor 100 gevraagd, dan gaat je prijs omhoog. Onbekende acts starten tegen 400 à 500 euro gage. De grotere Nederlandse acts kunnen tussen de 10.000 en 15.000 euro per show vragen. Grote buitenlandse acts vragen tonnen, soms miljoenen. Festivals zijn ook belangrijk omdat je er nieuw publiek kan vinden en er veel media-aandacht voor is.

6. Hallen en stadions

In ons land AfasLive, Ziggo Dome, Gelredome, JC-Arena. Ook het Concertgebouw in Amsterdam kan je in dit rijtje plaatsen. Dit moet je zien als “in 1 keer een hele tour”, omdat je rond een optreden daar niet teveel in het land kunt optreden, want dan hebben ze je daar al gezien en gehoord. Om een idee te geven: verkoop je Afas een keer uit dan kan je er 50.000 euro aan inkomsten bijschrijven, als je de 5.500 kaartjes weet te verkopen voor 30 à 40 euro. Natuurlijk kost zo'n grote show extra aan decor, special effects en dergelijke. Dat gaat daar dan wel af.

 

Ad2 en 3 Masterinkomsten fysiek en online: Masterinkomsten krijg je uit de opname. Ze gaan naar de eigenaar van de master. De eigenaar van de master heeft het recht om de opname te verkopen. De eigenaar van de master is vrijwel altijd degene die de opname, inclusief de studio, heeft betaald. Dat kan een platenlabel zijn. Is dat niet zo, dan worden deze rechten vaak overgedragen aan een label bij het afsluiten van een deal ermee. Vóór het digitale tijdperk werd dan ook de fysieke mastertape op dat moment aan het label gegeven. Tegenwoordig kunnen zelfs wereldhits in een slaapkamer opgenomen en geproduceerd worden. De kosten daarvan zijn laag, maar niet altijd duidelijk. Dus wie is dan de mastereigenaar? Dit kan bij genres zoals hiphop en dance een probleem zijn. Oplossing kan dan zijn het recht te delen met alle betrokken muzikanten en andere belangrijke betrokkenen.

*          Fysieke muziekdragers zoals CD's, vinyl en USB-sticks zijn tegenwoordig het meest geschikt voor de betere pop (CD, USB), singer-songwriter (vinyl), Indy, sommige stromingen in Drum'n base en Techno (allen vinyl). Het beste kun je dit zelf verkopen. Gebeurt het meeste rond eigen optredens. Zelden in een winkel. Productiekosten zijn wel vrij hoog. Verkoopprijs kan dat echter ook zijn. Over het algemeen is dit geen grote inkomstenpost.

*          Naast online streaming zijn er online verkopen van mp3's op iTunes, Beatport, Beatsource en dergelijke websites, waar nog echt mp3's te koop zijn. Daarvan gaat 80% naar de mastereigenaar. Op Bandcamp kan je zelf een winkeltje runnen en lage-resolutie-mp3's weggeven, maar hoge resolutie tegen betaling aanbieden. Soundcloud is ideaal om je demo's gratis aan de wereld te presenteren. Bij streaming kun je bij 1 miljoen streams 4000 euro aan inkomsten verwachten waarvan 800 euro voor de componisten. Dus 20% naar de componisten. De rest naar de mastereigenaar.

 

Ad4 Muziekrechten: Buma/Stemra betreft niet de rechten van de opname, maar wel die van auteurs van de compositie. Ze zijn er dus voor componisten en tekstdichters. Die geven zelf aan voor welk percentage ze aan de compositie hebben bijgedragen. Komt die compositie op radio of tv, dan wordt er afgerekend per seconde. Hoe meer luisteraars voor de zender, hoe hoger de secondewaarde. Gemiddeld komt dit in Nederland bij een grotere zender neer op 20 euro per 3 minuten. Kom je bij radio 2 op de playlist, dan draaien ze je 6 tot 10 keer per week. Bij 3FM tot 20 keer, maar met een lagere secondewaarde. Bij Q-muisc en Radio 10 draaien ze je dan gemiddeld 10 tot 15 keer per week. Dus kun je per zender zo'n 400 euro aan muziekrechten ontvangen. Kom je in het buitenland op de radio, dan gaat het veelal om serieuze bedragen. De rechtenorganisaties per land werken goed samen, uitzonderingen daargelaten.

Bij TV zijn de tarieven hoger, maar er zijn niet veel programma's waarin muziek te horen is, zeker niet live, anders dan als introtune. Afhankelijk van de deal kan dat lucratief zijn. Het schijnt dat de tune van Studio Sport ongeveer 6 ton per jaar aan de componist, Tonny Eyk, opbrengt. Syncs leveren in principe 50% op voor de componist en 50% voor de mastereigenaar. Een sync is dat je muziek verbonden wordt aan een merk, of game, of film. Jouw muziek wordt daar onderdeel van. Radio en TV leveren playlists aan Buma/Stemra. Bij TV is dit soms niet helemaal kloppend. Dus kan het zin hebben om zelf Buma/Stemra daarover te reclameren. Als je een uitgever hebt, dan doet die dit voor je. Die heb je echt nodig als je internationaal op radio en tv komt.

Bij live optredens betaalt de organisator/promotor/zaal/etc. 7% van de gage of van de entree-opbrengst als die hoger is aan Buma/Stemra, met een minimum van 20 euro. Grote festivals betalen die 7 % ook. Dat kan om een groot bedrag gaan, waar je naar rato van ontvangt.

Sena gaat over de rechten van de muzikanten die de muziek in de opname gespeeld of gemaakt hebben (red. : Sena noemt ze zelf performers en producenten). Sena verdeelt het geld met een puntensysteem op basis van het instrument dat je hebt gespeeld. De helft van de hiervoor bij radio genoemde 20 euro gaat naar Sena. Sena gaat niet over live optredens, alleen over airplay via radio en tv.

Ad5 Merchandise. Merchandise is ook een goede mogelijke inkomstenbron voor muzikanten. Ook één die door hen wordt onderschat. Zeker aan het begin van carrières. Doe je aan een talentenjacht mee, dan moet je het eigenlijk al hebben. Het kunnen T-shirts zijn, stickers, tasjes, petten, maar ook LP's en CD's. Maar bied het niet té goedkoop aan. Want mensen kopen dit omdat ze het zien als een manier om de artiest te bedanken. Daar hebben ze best iets voor over. Dus denk aan minimaal 10 euro. Het kan dan ook flink geld opbrengen. Slim is om je album het goedkoopste artikel te laten zijn. En doe daar dan eventueel gratis een stoffen tasje omheen, dat je toch niet veel kost.

Ad6: Sponsoring in de vorm van alleen geld komt in de muziek weinig voor. Heel anders dan in de sport, dus en dat kan je vreemd noemen. Het gaat in de muziek bijna alleen maar om endorsing. Dus dat je de producten krijgt om te gebruiken. Bijvoorbeeld instrumenten, of toebehoren, zoals snaren of drumstokken, maar het kan om ook om kleding gaan. Uitzonderingen kunnen voorkomen in hechtere leefomgevingen. Bij bands zoals Boh Foi Toch, uit het oosten van ons land, kan een album bijvoorbeeld ook bij de slager in hun woonplaats verkocht worden, die dan ook op de hoes genoemd wordt.

Bij crowd funding vraag je mensen in feite te betalen voor iets dat er nog niet is. Het werkt beter in de tweede of derde fase van je carrière, als je al een fanbase hebt.

 

Aanvullende partijen en hun tarieven
Okay... De mogelijke inkomstenbronnen hebben we nu in beeld. Maar als muzikant wil je liefst alleen muziek maken. En er zijn mensen, partijen, zoals bureaus, die bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in het boeken van optredens voor artiesten. Of juist in alles waar een artiest mee te maken kan krijgen, zoals een contract bij een platenmaatschappij, met een uitgever, een boekingskantoor, enzovoort. Zo'n persoon of bureau noemen natuurlijk manager. Maar al deze partijen werken natuurlijk ook niet voor nop. Zo berekenen managers bijvoorbeeld tussen de 15% en 50% van alle inkomsten. Het percentage is afhankelijk van wat de manager volgens de afspraken allemaal wel en niet moet regelen. Vindt de manager een goede platendeal, dan zal het percentage dat het label wil hebben liggen tussen de 5% en 95%. Het laatste geldt als het label heel veel risico neemt met de betreffende act, bijvoorbeeld als die nog helemaal of bijna geen fanbase heeft. Tot de taken van een label horen voorfinanciering van opnames en het zorgen voor distributie en promotie. Ook kan het realiseren van sync-deals daarbij horen. Maar dat kan ook op het bordje liggen van je uitgever, als je die hebt. Taken daarvan zijn registraties regelen en ervoor zorgen dat alle auteursrechten geïnd worden, zorgen voor cowrites, toplines en dus syncs. Zij streven is naar maximale inkomsten uit de auteursrechten op je composities en geven een artiest daar ook voorschotten op. Standaard krijgt een uitgever 33,33% van de auteursrechten, tenzij ze uit door hen beheerde syncs komen. Dan is het 50%. Deze percentages zijn zo, omdat ze stammen uit de tijd dat alles nog met pen en papier moest worden bijgehouden. Tegenwoordig gaat het vrijwel helemaal geautomatiseerd, dus onderhandelen is het advies.

Tenslotte nog waar de inkomsten uit live-optreden aan op kunnen gaan:

*          boeker: 15% (bovenop je gage, mede door (tot nu toe) ander btw-tarief)

*          manager: 15%

*          label: 10%

*          daarna pas kosten voor crew, apparatuur, eventueel decor, etc.

Het tikt kortom alles bij elkaar heel erg aan. Voorkom dat er voor jezelf niks overblijft. En dat is helaas voor slechts een heel klein percentage muzikanten geen probleem.

Muzikantendag.nl