de panknop en links rechtsbalans
vragen 10-06-2024 10:45
Ik ontdekte laatst dat Cubase verschillende instellingen voor de panpot heeft. Ik kan eigenlijk niet goed volgen waar dat nou goed voor is. En nog een vraagje, toen ik met die panpots aan het spelen was merkte ik dat de rechterkant van mijn weergave minder helder klinkt dan de linkerkant. Heeft dat misschien met die pan te maken?
De panpot bepaalt natuurlijk waar de (mono) input precies in het stereobeeld komt te staan. In feite ibepaalt de panpot hoeveel signaal er naar de linker en hoeveel er naar de rechter bus gaat. Draai je de knop naar links dan gaat er meer signaal naar de rechterbus en minder naar de linker. Als je daarvoor een zgn. lineaire potmeter gebruikt dan klinkt een signaal dat in het midden staat in mono luider dan waneer die naar een kant gepanned is. Dat betekent dus dat het signaalniveau verandert als je panned. Dat is natuurlijk niet de bedoeling want dan verandert de panpot je mixbalans. Als oplossing worden panpots met een logaritmisch karakter gebruikt. Dat zorgt voor een gelijkmatiger en nauwkeuriger instelbare panpositie. Tevens is dan een signaal dat in het midden staat – in mono beluisterd – 3 dB zwakker dan iets wat naar de kant gepanned is. Voor onze oren klopt dat beter dan de lineaire oplossing, maar sommige producers gebruiken liever een andere pankarakteristiek ofwel pan law. Op een analoge mixer is dat onmogelijk, maar in een daw is dat natuurlijk geen probleem. Zo heeft de Cubase mixer vijf pan laws (Project/ Project Setup), van 0 dB voor het ouderwetse gevoel, tot -6 dB in het midden. De meest gebruikte pan laws zijn – 3 dB in het midden of Equal Power, maar je kunt ook een van de andere gebruiken, als je dat prettiger vindt aanvoelen. In de meeste daw's kun je voor verschillende pan laws kiezen, maar ze gebruiken niet allemaal dezelfde 'default' instelling. Mede daarom kan een mix die je van de ene naar de andere daw overzet anders klinken.
Dat de linkerkant helderder klinkt dan de rechterkant heeft niets met de panpot te maken. Als je echt nauwgezet luistert hoor je in vrijwel elke monitoring opzet kleine verschillen tussen links en rechts, voor wat betreft volume en klankkleur. In de meeste gevallen komt dat door de ruimte en de opstelling. Zet je monitors altijd op exact dezelfde hoogte en precies op je oren gericht. Probeer ook een symmetrische set-up te maken met dezelfde afstand tot zijmuren, achtermuur etc. Als er aan de ene kant meer dempend materiaal zit zul je daar minder hoog horen omdat het deels wordt 'opgezogen' door die demping. Het komt ook voor dat de ene tweeter niet precies hetzelfde klinkt als de andere, of dat intern de versterkers niet goed zijn gecalibreerd. Daar is weinig aan te doen, maar check in elk geval of de opstelling klopt. Trouwens, het kan ook goed zijn dat je ene oor minder goed hoog waarneemt dan het andere! Kijk eens of het verschil op een hoofdtelefoon hetzelfde is als op speakers. Zo ja, dan zouden je oren het probleem kunnen zijn.
